Sunday, November 30, 2008
TRIBUTES TO ANDRES BONIFACIO
Gat Andres Bonifacio
Bonifacio and the Cry of Balintawak
Bonifacio Day in Manila
The Bonifacio Monument in Tutuban
I very much appreciate my articles and photos appearing on fellow bloggers' sites, popular broadsheets, and local broadcast news segments, but I would appreciate even more a request for permission first.
Thank you!
Labels: Andres Bonifacio, Philippine history
posted by Señor Enrique at 9:04 AM
14 Comments:
-
said... Oh don't forget "Bonifacio High Street" at the Fort. Gat Andres might be turning over his grave if he finds out that his name now means a place where fine dining, high fashion, and pure-bred dogs meet. Lol.
Happy Bonifacio Day Señor.-
ka tony said... Hi Eric,
You really are a great photo journalist! There are times one have to write a lot to build a story, though some times photo or visuals speaks more than words, just what you just did on this blog. So Eric if you may, please allow me to write on your blog "TRIBUTES TO ANDRES BONIFACIO"
Thank you for giving importance & remembering November 30. Though The Supremo only had short 35 years of his life and only 5 years building the foundation of the First Revolution Against Imperialism in Asia!
Eric, napakadaming mga sanaysay at mga aklat ayon sa buhay ni Gat Andres Bonifacio y de Castro, subalit ang mga ito'y paulit-ulit dahilan sa kakulangan ng mga ulat. Bukod sa maigsi ang kaniyang naging buhay, ang mga sanaysay ayon sa kaniyang buhay ay binura ng mga Ilustrado at mga koloyalistang daluhan sa ating mga aklat. Ito'y upang mapagtakpan ang kanilang ginawang krimen at ang kaniyang kabayanihan ay huwag tularan.
I have a story about Bonifacio, I heard from my father ahhh... must be million times! In 1995 while visiting Manila, my sister showed me articles from a newspaper "Edsa-Ortigas Village Voice" Aug. 27 and the other Sept. 3, 1995, about "Andres Bonifacio's Bolo," written by a historian & editor Jose Buhain. Couple of months ago I came across a book by Ambeth R. Ocampo, titled "Bones of Contention" The Bonifacio Lectures. In Ocampo's book lecture # 56 and # 57, was about Gat Andres Bonifacio's bolo, Ocampo wrote...
"...in the 1938 Catalogue Of Paintings, Sculptures and Historical Objects published by the National Library and History there were three bolos in the State collection one of them described as follows: "BOLO OF ANDRES BONIFACIO (19th century) Bonifacio had this bolo with him when the Katipuneros gathered in Balintawak." Unlike the other bolos listed, it had no government property number, because it was not donated to the museum but merely placed on indefinite loan by a certain ISABELO DONATO who issued an affidavit published in the column of Alfredo R. Roces that reads:
" 28 August 1896, three days after the incident in Balintawak which ignited the revolution, Procopio Bonifacio, the brother of the hero and Donato's friend, sought refuge in his home located at 189 Calle Soler, Tondo. Procopio was followed latter by Andres Bonifacio and Emilio Jacinto. There, the hero left a bundle for safe-keeping. Meanwhile, Donato after some discussion with a neighbor, Mariano Gomez, decided that his house was not too safe a refuge for the Bonifacios, and so three days later, Andres Bonifacio and his companions were spirited to another home in Calle Lavezares, Binondo. After about a month's of stay, the refugees decided to leave for Cavite. On the night of their departure a dinner was given in their honor in the house of Mariano Gomez. It was in the evening of this departure, after the dinner, that Donato returned to Bonifacio the bundle entrusted to him on the night the hero arrived in Donato's house. Bonifacio opened the bundle which contained a pistol and a bolo and, keeping the pistol, he said to Donato: "I give you this bolo because it would only be a cumbersome to me" This bundle had been opened in the presence of Mariano Gomez"
...(from Alfredo R, Roces, Which Bolo is genuine?" Sunday Times April 10, 1966, p.4)
Donato also stated in the affidavit that the sister of Bonifacio and a certain Vicente Carmona were like wise present and could verify his claims. The so-called Bonifacio bolo was already in the museum as early as 1918 because in the December 5, 1918 issue of La Vanguardia quoted in Roces, Acting Library and Museum Director Jose Escaler thanked Donato for his "voluntary gift" of the bolo. But on January 6, 1919 Donato made it clear to Escaler and the general public that the bolo was not donated but entrusted to the museum for safekeeping. It was not a permanent gift. The museum was destroyed during the Battle of Manila in 1945 and Bonifacio bolo was believed destroyed, too."
It's unfortunate that Bonifacio's bolo was one of the many victims cause by the shelling and bombardment by the Americans, in the Battle of Manila!
And I'm very proud to say that ISABELO DONATO is my Lolo!
Salamat at Mabuhay ka Eric!
ka tony-
Señor Enrique said...
Whoa! Talk about brush with greatness, Ka Tony -- Isabelo Donato was your grandfather! And his association with Bonifacio and the Revolution, I'm sure, brings much pride to your family to this day.
Truth be told, while creating this post, I was wishing, though at the risk of being too presumptuous on my part, that you'd share with us an obscure fact or insight about Bonifacio. And you did!
Thank you for sharing (and granting my wish), Ka Tony!-
Señor Enrique said...
Lol ... I wouldn't be surprised if indeed you were correct about it, CW.
And would you believe, The Fort or Bonifacio High Street didn't come to mind at all while I was putting this post together? Somehow, I've a feeling the true essence of Bonifacio didn't figure, or wasn't given an iota of thought by the developers, during the building of this glitzy and incredibly expensive community.-
nutart said...
I really like your first photo, Eric! It is so vibrant!---sculpture set to motion via the banners and the two figures at the bottom.
Also Ka Tony's as always enlightening stories and facts on our historical figures. No wonder he is sooo into it---his forefathers are part of it!! Wow!
I also have a deep connection with gat Andres Bonifacio in that I grew up as a military kid in Fort Bonifacio (now known as the Fort). As CW has written, isn't it ironic that the place dedicated to the hero of the masa is now a place for the socialite group? I have had very deep and profound sadness when they started buldozing my once pristine childhood place and turning it into something ritzy. I read on one brochure of The Fort's developers that everything will be erased of the former Fort Bonifacio. When the last aratiles tree I knew was buldozed down, I somehow "died" a bit. Hindi lang pinaltan ang pangalan ng mga kalsada dito, Eric :-)...tinanggal pa! If you should have seen Fort Bonifacio like I have seen it as a child, you would have felt it was just apt to dedicate the camp to him---it was rustic, pristine yet genteel!-
ka tony said...
Wow Eric!!!
Very unusual feeling!
"...There are times one have to write a lot to build a story, though some times photo or visuals speaks more than words, just what you just did on this blog. So Eric if you may, please allow me to write on your blog "TRIBUTES TO ANDRES BONIFACIO"
Truth be told as well, the reason why I started my comment this way because I felt that you were inviting me to write, just like "fill in the blanks on each photos" about Gat Bonifacio, sensing how I idolize the Supremo! Gosh Eric! I think we know each other so well, it's like I'm playing chess with my best friend! ...he, he, he
First, I have an issue about past historians who attached to Bonifacio's name "The Great Plebeian." A plebeian was a member of the lower class in ancient Rome! Bonifacio is not from Rome & is simply not plebeian; worse, he is plebeian to a great degree. This is what our children in school are taught to call the first Asian revolutionary leader & we have been calling him all these years!
Yes Eric, my Lolo & my Lola's involvement with Bonifacio & the revolution brought pride to the family. Specially my son Joao who goes to San Jose State University & recently joined AKO, a Filipino fraternity whose teachings are doctrines of Katipunan.
According to my father, the reason why the brothers Bonifacio & Emilio Jacinto only stayed in my Lolo's house for four days, Mariano Gomez felt it was not safe because persons close to Father Mariano Gil the priest who exposed the Katipunan, live around the neighborhood.
The three after staying in my Lolo's house, found a place at 840 Clavel near the corner of Elcano in San Nicolas. But again did not stay there long, either. The Supremo "did not find it to his liking." It was near the site where the printing press of "Kalayaan" the Katipunan organ was discovered by the Spanish authorities.
The three moved to 116 Calle Lavezares, a few blocks from Pio Valenzuela's residence where Bonifacio & his wife Gregoria stayed for a time. The Supremo knew San Nicolas quite well & in case of detection, escape is easy. My Lolo Isabelo took care of the supplies, food & important news for them. Bonifacio trusted my Lolo Isabelo for intelligence work, in the few days they were together, besides being a good friend of his brother Procopio. My Lola Poleng was the niece of Lieutenant Colonel Felipe San Juan, commander of Company I of the Guardia Civil, who was later to join Gen. Aquinaldo as a general. The reason why my Lolo Isabelo could get in & out of the Spanish headquarters in Intramuros without arousing suspicion.
On the day of departure & the request by brothers Andres & Procopio & Emilio Jacinto, Mariano Gomez prepared a farewell dinner for them at their house. At the table were gathered the Bonifacio brothers & their sister, Emilio Jacinto, Mariano Gomez, with his son in law Vicente Carmona, my Lola Poleng & my Lolo Isabelo Donato. After dinner, my Lolo returned to Bonifacio the bundle entrusted to him on the night the hero arrived in his house. Bonifacio opened the bundle which contained a pistol and a bolo and, keeping the pistol, he said to my Lolo: "I give you this bolo because it would only be a cumbersome to me."
With Guardia Civils watching like hawks the areas of Tondo, Binondo & San Nicolas, because of its involvement with the Katipunan, my Lola Poleng said... "I gave the three my baro't sayas. It's funny they all fitted into them. And Emilio - we could not help laughing he really looked like a maiden." Dressed like women, the three were able to pass the heavily guarded place. From Tondo, Gomez & my Lolo drove the quiles bearing the Supremo & his companion to Tejeron in Makati near the British cemetery.
Off to Cavite the Supremo with Gregoria & his brothers went, to the web of the factional strife between the Magdalos & the Magdiwangs. The brothers not sensing their end is near & our country's dream of greatness ended with them!
Maraming, maraming salamat Eric at ako'y binigyan mo ng malaking pagkakataon na salaysayin ang isa sa kakaunti, subalit napakagandang ulat sa buhay ng Dakilang Supremo Andres Bonifacio,
ka tony-
Señor Enrique said...
I didn't have the chance to see Fort Bonifacio before it was sold and developed, Bernadette, but I'm sure those who facilitated/legalized the sale must've made a fortune, considering the vast amount of land involved.
Neither did I have any idea that Fort Bonifacio "was rustic, pristine yet genteel!" And for them to just bulldoze and completely "erase" what it once was. Shameful, indeed.
You're right, left as it was, it would have made an ideal tribute to Andres Bonifacio.-
Señor Enrique said...
As a student of Andres Bonifacio Elementary School for 6 years and throughout high school, I don't remember "The Great Plebeian" as being attached to Bonifacio's name, Ka Tony.
It was only when I came back to Manila when I noticed it.
Here's an excerpt, by the way, from a previous post I had on Bonifacio:
quote
Fate may have deprived him the opportunity to pursue a formal education, but he was gifted with a beautiful penmanship, talent in craftsmanship and love for books.
Andres was forced to give up his schooling when his parents died so he could shoulder the burden as being the family's breadwinner. The canes and paper fans that he peddled, including the posters he created for the local merchants, earned him just enough money to make ends meet at home.
Late in his teens, he was hired as a messenger clerk in the commercial firm of Fleming and Company, a British commercial firm where he learned the rudiments of the English language. His diligence and hard work soon rewarded him with a promotion as the company's agent in which he sold rattan, tar and various other products. Later, to further increase his earnings, he transferred to a German firm, Fressell and Company, which provided him with a more substantial salary as its agent.
And whatever free time he had, he indulged in self-study. Some of the books he read were the two novels by Rizal, The Ruins of Palmyra, Les Miserables by Victor Hugo, The Wandering Jew, by Eugene Sue, the lives of the Presidents of the United States, International Law, the Penal and Civil Codes, some novels and a book on the French Revolution.
unquote
- "Yes Eric, my Lolo & my Lola's involvement with Bonifacio & the revolution brought pride to the family."
And thank you, again, Ka Tony, for sharing with us this significant episode of your family. I am sure many fellow bloggers, like myself, are truly appreciative for having you as a friend and history mentor.
Best wishes to your son Joao and his studies as well. May he keep alive our local history amongst his friends and colleagues over there :)-
NOYPETES said...
Aba'y kabagang pala ng Lolo ni Ka Tony si Andres Bonifacio, bayani ng bayang Pilipino!
Ka Tony, paki-hasa mo na ang iyong gulok at tayo ng mangitak ng mga "bulok" na basurang ka-isipan sa ating bayan!:)
Kapuri-puri ang gawang tulong na dulot ng iyong Lolo Ka Tony sa himagsik laban sa dayuhan nila Gat Andres Bonifacio at mga iba pang kabagang niya!-
Señor Enrique said...
Katulad mo si Ka Tony, Pete! May mga kamag-anak kayo na gumawa ng mga kahanga-hangang kontribusyun sa ikabubuti ng mga kababayan.
Hanggagang ngayon, natutulala na lamang ako kung naiisip, "Ano kaya kung naging presidente talaga si mayor?"
Ganoon na din, "Ano kaya kung tuluyang nagwagi si Bonifacio at naging unang presidente ng malayang Pilipinas?"
Maraming salamat, Pete.-
said...
Sirs,
Nagtataka lang po ako kung bakit hindi nababanggit yung isang istorya na nabasa ko sa isang highschool textbook.
Tungkol po ito sa salaysay nang isang kawal na kasama sa pagpatay kay Gat Andres sa bundok ng Maragondon.
Detalyado po ang kuwento simula sa pagkakatawag sa kawal na ito upang sumama sa gagawing pagpatay kay Gat Andres, hanggang sa aktong pagpatay at ang pagtangkang pagtakas ng Supremo at nung aktong papatayin na siya, imbes na magmakaawa na huwag syang patayin, buong tapang niyang hinarap ang papatay sa kanya...
Ganito po yung dating ng kwento, hindi ko na po makita yung textbook kaya hindi ko ma-quote kung sino yung writer, pati na rin kung ano ang pamagat nung istory.
Kindly shed light and please kung pwede po mapost ung kwento gustong-gusto ko po ulit kasi mabasa...
thanks!-
ka tony said...
Anonymous,
Ipagpaumanhin ang nakaligtaan na kasagutan sa iyong katanungan. Aking inaantabayanan at nais na bigyan sana ng daan ang kaibigang Eric na sa iyo tumugon.
Napakagandang paksa na iyong binuksan na naayon sa pagkakapaslang sa Supremo Andres Bonifacio. Kung aking detalyang isasalaysay ang buong pangyayari, halos ako ay sumulat na nang isang aklat. Kaya't akin na lamang isusulat ang mga mahahalagang nangyari. Ito'y para sa iyo at sa aking nirerespetong kaibigan, hinahagaang mananaliksik at manunulat na si Eric.
Ang mga paksa na ito ay hango sa aking mga nasaliksik noon ako'y namamasukan pa sa National Heroes Commission. Samantalang ang iba naman ay mula sa aking Lola Poleng na naging matalik na kaibigan ni Espiridiona Bonifacio, na pinakabatang kapatid ng Supremo.
Matapos pinawalang bisang eleksyon sa Tejeros, ni Gat Bonifacio, kaniyang inimbita ang isang Kolonel Agapito Bonzon, alyas "Kolonel Yntong" noong Abril 27, 1897 magkipagalmusal, sa pansamantalang tinutuluyang bahay ng Supremo. Matapos ang kainan at palitan ng balita, si Kol.Yntong ay namaalam na at ang ito naman ay pinabaunan pa nang sigarilyo ng Supremo pati na ang kaniyang mga kasama.
Kinabukasan, nagbalik sa tinutuluyang bahay ng Supremo si Kol.Yntong, na pinatuloy naman ng mga tanod sapagkat kahapon lamang ang Kolonel pati na ang mga kasama ay nakipagalmusal pa. Nagpaulan ng punlo si Kol.Yntong at ang mga kasama nito sa kuta ni Bonifacio na ikinamatay ni Ciriaco, kapatid ng Supremo.
Lumabas si Bonifacio, at nakiusap na maging mahinahon ang lahat. May sumigaw sa hukbo ni Yntong, "...Humarap ang walanghiyang Supremo na magtatakas ng aming salapi!!!" Gulat at awa sa pinaslang na kapatid na si Ciriaco, ang Supremo ay mahinahon at payakap na sumagot... "Mga kapatid, ako'y walang ginawang kawalanghiyaan." Sa pagkakasabi nito, sabay na may bumaril sa kaniya't dumaplis sa balikat at tinamaan ang kasama na nasa kaniyang likod na ikinamatay nito. Muling nakiusap ang Supremo... "Mga kapatid, tingnan ninyo na ang pinatay ninyo ay inyo ring kapuwa Tagalog." Sa pagkakasabi nito ay pinaulanan siya ng punlo, na kaniyang ikinatumba.
Nakahiga ang Supremong sugatan, sinamantala ni Kol. Ignacio Pawa ang pagkakataon at paulit-ulit na sinaksak ang Supremo sa leeg. Sa buong akala ng lahat na patay na ang Supremo, kinamkam ang lahat nang kanilang sandata ni Kol.Yntong. Si Procopio na kapatid ng Supremo ay nakagapos at pinalo sa mukha ng riple.
Si Aling Orang (Gregoria de Jesus), na maybahay ng Supremo ay dinakip rin sa Indang, Cavite ni Kol.Yntong na pinilit na papasukin sa bakanteng bahay upang pagsamantalahan, na ayon sa testimonya ng nakakita... "sa talagang kilos ilugso ang kapurihan." Nakiusap at nagmakaawa ang Supremo kay Tomas Mascardo sa masamang hangarin ni Kol.Yntong.
Sa paglilitis ng hukuman sa Cavite laban sa magkapatid na Bonifacio at Aling Orang, ang bintang nila Kol.Yntong at Kol. Ignacio Pawa ay ang magkakapatid ang na unang nagpaulan ng punlo sa kanila. Ang halos hindi makapagsalitang Supremo ay nagsabing kinumpiska ang kaniyang baril, na naroroon bilang ebidensya sa hukuman at lahat nang punlo ay nasa baril na wala man lamang napaputok! Subalit ang lahat nang mga ebidensya at pangagatuwiran ng magkapatid ay binali wala ng hukuman ni Kol. Pantaleon Garcia. Hukuman Militar naman ay kinabubooan nila: Opisyal: Mariano Riego; Kinatawan: Crisostomo Riel, Esteban Infante, Tomas Mascardo, at Sulpicio Antoni; Tagapagtangol: Placido Martinez, Teodoro Gonzales Piskal: Jose Elises.
Ang testimonya naman ni Aling Orang sa hukuman, na siya ay nagkubli sa isang magubat na lugar samantalang pinapaulanan ng punlo ang kanilang bahay na tinutuluyan. Siya ay hinuli at pilit na tinatanong kung saan nakatago ang salapi ng Supremo, tunay na kaniyang sinabi na wala silang salaping daladala. Nang hindi ito paniwalaan ni Kol.Yntong, siya ay ipinagagapos sa isang puno at ipinagulgulpi sa mga tauhan, na hindi naman ito sinunod sa dahilang siya ay babae at naguumiyak. Sa pagpapatuloy ni Aling Orang ng kaniyang sanaysay, inagaw pa ni Kol.Yntong ang singsing na pangkasal nila ng Supremo, pati na ang kaniyang labingdalawang piso at mga punlo. Tumawid sila ng daan at nagtungo sa isang bahay na sinabihan ang mga nandoroon na magsipagalis. Siya ay pinilit na paakyatin sa bahay na walang tao. Sa pagbibigkas nito, bigla na lamang tumahimik at hindi na makapagsalita si Aling Orang, napapahiya at naiiyak! Sa ikinilos ni Aling Orang, tila maliwanag na nangyari ang makahayop na pangagahasang isinagawa sa kaniya ni Kol.Yntong! Samantalang ang dugu-duguan na Supremong kumot lang ang saplot na basang-basa sa dugo, naiiyak sa testimonya ng kabiyak na mas mahapdi pa sa mga sugat na taglay ang nadarama, sa naririnig na hinatnan!
Nang matapos na ang paglilitis at paghuhukom, hinatulan ang magkapatid na Bonifacio nang kamatayan!!!
Ayon sa sanaysay ni Lazaro Macapagal...
Noong ika 10 ng Mayo, 1897 araw na nilusob ng Kastila ang bayan ng Maragondon, Cavite. Tinangangap ko ang kautusan mula kay Heneral Mariano Noriel na dahilhin ang magkapatid na Andres at Procopio, sa Tala, Maragondon. Inabot sa akin ni Heneral Noriel ang selyadong sobre, na huwag bubuksan at sundin ko ang kautusang nilalaman nito, pagsapit sa nasabing pook.
Habang aming ianaakyat ang matarik na bundok, itinatanong sa akin ng magkapatid na baka raw sila babarilin. Ang tugon ko'y hindi, at ang orden sa akin ay dalhin sila sa Tala upang ilayo marahil sa laban.
Buhat-buhat ang sugatang Supremo sa duyan, kami ay dumating sa paanan ng budok Tala. Si Don Andres ay nagsabi, "Kapatid malapit na rin lang tayo sa bundok ng Tala ay baka mabubuksan na iyong pakete o sulat at ng malaman namin kung saan mo kami iiwan." Aking binuksan at binasa sa lahat ang sulat na nilalaman ng sobre, na pinaguutos na patayin ang magkapatid.
Nang kanilang marinig na barilin ang magkapatid, napalundag sa pagkakaupo si Procopio, sabay nagwika... "Naku kuyang!" Ang Andres ay napaluhod at akmang ako ay yayapusin nagsabi, "Patawarin ninyo ako, kapatid!" Tugon ko'y, kinalulungkot ko, kailangan kong isagawa ang ipinaguutos sa akin.
Aking iniutos sa aking mga kawal na barilin nang patalikod, ang malakas pang si Procopio. Ang kaniyang bangkay ay ibinaon nang mababaw, sa dahilang bayoneta at bolo lamang ang gamit na panghukay.
Samantalang ako ay lumalakad nang papalapit kay Andres, siya ay nagsabi... "Patay na ang kapatid ko. Patawarin ninyo ako kapatid!" Muli kong sinabi na kailangan kong sundin ang laman nang sulat.
Si Andres ay nagtangkang tumakas, subalit ang kapaligiran ay masukal at siya ay naabutan namin sa may ilog, na binaril namin siya sa likod. Binaon rin ang kaniyang bankay sa mababaw na hukay, na tinabunan na lang namin ng mga dahon at sanga ng punong kahoy.
Kami'y nagbalik sa bayan ng Maragondon, sinalubong kami ng kaniyang maybahay na si Gregoria de Jesus at nagtanong kung nasaan ang magkapatid. Sa aking awa ako'y hindi makasagot, 'pagkat malaking lumbay ang idudulot sa kaniya. Gayon man napilitan akong sumagot. "Magpatuloy kayo at itanong sa Pangulo sa Tala."
Habang kay daming mga ulat at pananaliksik ukol sa kinahinatnan ng Dakilang Supremo, lalo naman dumadaming katanungan at mga ulat na dapat liwanagin.
1. Bakit nais ng samahang Magdalo (pangkat ni Aquinaldo), magkaroon ng "PAMAHALAANG HIMAGSIKAN" kapalit sa itinatag na pamahalaan nang Katipunan, ganoong ang kalayaan ay hindi pa nakakamit?
2. Bakit nangagailangang isali sa halalan ang Supremo, samantalang siya ang pinuno at inanyayahan lang siya upang magmasid at mamagitan sa nagtatalong samahan MAGDALO at MAGDIWANG?
3. Ayon kay Heneral Artemio Ricarte at Santiago Alvarez, bago pa man magkaroon ng halalan sa Tejeros, si Daniel Tirona (ang sumalungat sa pagkahahalal sa Supremo bilang Ministro ng Interior, sapagkat wala itong pinagaralan), ay nagkakalat na nang balita laban kay Bonifacio. Na ang Supremo ay isang Mason, na hindi naniniwala sa Diyos, walang relihyon at galit sa cruz. Ispiya ng mga Aleman, mayroong kapatid na babae na "querrida" ng pare sa Tondo. Ang Supremo raw ay ginagamit at ninanakaw ang pondong pera ng Katipunan. kaya ng hulihin ang Supremo ng mga tauhan ni Aquilnaldo, kasama si Kol.Yntong, ang kanilang bintang ay... "humarap ang walanghiyang Supremo na magtatakas ng aming salapi!"
4. Ayon pa rin sa mga 'memoirs' nila Heneral Ricarte at Santiago Alvarez, nang ipasa ang mga balota ni Daniel Tirona sa mga depotado, ang mga papel na iyon ay mayroon ng mga pangalan ng kandidato! Isang ginoo na nagmamalasakit kay Bonifacio, Diego Mojica ay binalaan na si Bonifacio sa dayaan na mangyayari, subalit ang Supremo ay hindi ito binigyan ng halaga.
5. Bago maghalalan sa Tejeros, ang Supremo ay nagsabi na... "Atin pagkasunduan na tayo ay susunod sa kagustuhan at ihahalal ng nakakarami, ano man ang katayuan sa lipunan ng isang kandidato" Subalit ito ay sinuway ni Daniel Tirona nang ihalal at manalo ang dating Supremo bilang Ministro ng Interior.
6. Hindi ba tama lang ang pagwawalang bisa ng Supremo sa halalang naganap kung ito'y tunay na hindi malinis, hindi patas, lutong makaw at mayroong pinapanigang kamaganak at kababayan.
7. Saan napapunta ang nilagdaang kasulatan ng 45 na katao, kasama na dito ang Supremo na " Acta de Tejeros" na nagsasaad sa pagwawalang bisa nang halalan dahilan sa dayaang nangyari.
8. Totoo nga kaya ang bintang na sidisyon ang pagpupulong sa Naik, Cavite ng magkakapatid na Andres, Ciriaco, Procopio at kasamang mga Katipunero o ito'y upang protektahan lang ang kanilang nangaganib na buhay sa mga Caviteno.
9. Kung tunay na makatarungan at naaalinsunod sa batas ang pamahalaang Tejeros ni Aquinaldo, bakit binaliwala at ni hindi binigyan nang paganyaya na lumahok ang dating Supremo sa panunumpang ginawa sa mga nahalal. Hindi ba sana ay hinigan siya ng pormal na pagbibitiw ng tunkulin at nagproklama ng ibang Ministro ng Interior?
10. Nabigyan ba nang hustisya ang walang katuturan na pagpaslang sa kapatid ng Supremong si Ciriaco ng mga tauhan ni Aquinaldo sa Naik?
11. Kung tunay na hangarin ni Aquinaldo na dakpin at litisin ang Supremo, bakit pinaulanan ng punlo at paulit-ulit na pinagsasaksak. Hindi ba't sa ginawang ito kay Bonifacio siya ay pilit na dakpin patay man o buhay?
12. Bakit binaliwala ang katibayan sa akusadong Supremo na siyang nagpasimuno nang barilan, samantalang ang kaniyang baril ay puno pa rin ng punlo?
13. Bakit hindi pinahalagahan at siniyasat ni Aquinaldo kasama ng kaniyang pamahalaan ang salang panggagahasa sa kabiyak ng Supremo. Ang salarin ay hindi ordinaryong kawal, subalit isang opisyal ng militar sa ilalim ni Aquinaldo. Nasaan ang pinaalis ni Kol.Yntong na mga tao sa bahay na nakasaksi sa naganap na kaharasan?
14. Kung napatunayan ang paratang na sidisyon, malinis, makatarungan ang ginawang paglilitis at ang naging hatol ay kamatayan, BAKIT HINDI IPINAPATAY ANG MAGKAPATID SA PAMAMAGITAN NG "FIRING SQUAD" AT IPINAMULAT SA MADLA?
15. Bakit tila hindi malaman kung paano ang gagawin sa dali-dali at hindi maayos na eksekusyon na pagpatay na ginawa sa magkapatid? Bakit kailangang itago, ngayong ang paghuhukom ay ginawa sa Cavite, na poder ni Aquinaldo at samahang Magdalo? Bakit kailangang pataksil? Bakit ang eksekusyon sa magkapatid ay sa tago na liblib na gubat, palihim, hindi ibinalita, hindi ipinakita sa madla upang huwag tularan, 'di ba't ang kasalanang sidisyon sa kapanahunan ng himagsikan ay napakalaking pagkakasala? Bakit hangang sa ngayon ay mahiwaga pa rin ang ipinagkakatago-tagong tunay na pangyayari?
Pangagahasa, dayaan sa halalan, kataksilan, ingitan, asasinasyon, dahas, kasinungaligan, pagtatakip sa krimen, walang katarungan, kasakiman na magkapusisyon sa pamahalaan at pagpapangkat-pangkat, ang mga krimen at kasalanan na naganap sa Tejeros. Ito'y atin natutunan, inako at ating daladala bilang isang Pilipino, tila isang "original sin" na nangangailangan na tayo ay ipanganak na muli sa bisa ng 'binyag' upang banlawan ang ating "kasalanan" upang magkaroon tayo ng "Pilipino Identity."
Ang krimen at kasalanan sa Tejeros ay paulit-ulit na nangyayari sa ating bayan. Ito kaya marahil ang dahilan sa naputol na himagsikang pinundar ng Dakilang Supremo? O, ang kaluluwa ng Dakilang Supremo na nagpupumiglas upang mabigyan muli ng pangalawang buhay, at ipagpatuloy ang naputol na tunay na himagsikan!
"History repeat itself" ...ito'y hindi totoo, tayong mga Pilipino ang nagpapaulit sa ating kasaysayan, sanhi ng paulit-ulit na kasibaan at kagahaman!
ka tony-
jan strings said...
sir tony,
maraming salamat po sa inyong paliwanag. nahihirapan akong manaliksik dahil wala ako sa bayan ngunit nagpapasalamat sa mga ibinahagi ninyo. naitanong ko po kay sir enrique, kung mayroon pa silang alam tungkol sa pagkikita ni rizal at bonifacio sa barko kung saan tinangkang iligtas si rizal. kayo po ba'y may alam pa tungkol roon? maraming salamat po.-
cornelioboy@hotmail.com said...
Ka tony pangalan ko po ay James Donato Servas narining ko din po yang kwento yan sa mga magulang ko baka mag kamag anak po tayo ang pangalan ng lolo ko po ay si Dr.Ramon Donato.
